Reka Ibar izvire jakim vrelom ispod planine Hajla u istočnoj Crnoj Gori, 10 km uzvodno od Rožaja. Dolina reke Ibar prostire se u južnom delu Srbije, ukupne dužine 276 km. do polovine 2012. Godine na ibru je izgrađen ajenda brana, na 24 km uzvodno od Kosovske Mitrovice. Ta brana je visine 110 m i ona formira veštačko jezero Gazivode. U Kosovskoj Mitrovici u Ibar se uliva reka Sitnica, i odatle reka Ibar nastavlja da teče ka severu, praveći prirodan put između Kosovske nizije i ostatka Srbije.
U tom delu reka Ibar teče uglavnom uskim klisurama sa izuzetkom nešto širih kotlina u okolini Zvečana, Leposavića, Raške i Baljevca. Ibar se kod Kraljeva uliva u Zapadnu Moravu i njena je najveća pritoka.
Važnije pritoke Ibra su: Raška i Studenica sa leve, a Sitnica i Jošanica sa desne strane.
Veća naselja kroz koja Ibar protiče su: Rožaje, Ribariće, Zubin Potok, Kosovska Mitrovica, Zvečan, Leposavić, Raška, Baljevac, Ušće, Bogutovac, Mataruška Banja i Kraljevo.
Sliv reke Ibar pripada Zapadnomoravskom slivu.
Deset planiranih hidrocentrala na Ibru
Na planskom području planirana je izgradnja sistema od deset pribranskih hidroelektrana: HE Lakat, HE Maglič, HE Dobre Strane, HE Bela Glava, HE Gradina, HE Cerje, HE Glavica, HE Ušće, HE Gokčanica i HE Bojanići.
Sintezna SWOT analiza ove investicije
A. SNAGA (prednosti, potencijali)
– HE na Ibru predstavljaju strateški razvojni projekat koji bi trebalo da aktivira raspoložive vodne resurse Ibra na tom području;
– Područje sliva se odlikuje razvijenom mrežom površinskih tokova i značajnom količinom podzemnih voda;
– Ibar u svom toku na deonici od Raške do Kraljeva prima veći broj pritoka planinskih reka bogatih vodom: Studenica, Dubočica, Lopatnica, Pivnica, Gokčanica.
– Geološke karakteristike terena (nosivost, poroznost, stišljivost i dr.) su takve da omogućavaju izgradnju težih i većih objekata, kao i prokopavanje tunela;
– U dolini reke Ibar, kao i u bližoj okolini, postoje potencijalna nalazišta kamenog materijala koji može da se upotrebi prilikom izgradnje HE;
– Stabilnost padina u akumulacionim prostorima budućih HE takođe je povoljna (nema klizišta);
– HE su protočne tako da ne utiču na vodni režim Ibra, a neće biti nepovoljnih efekata ni na nizvodne i priobalne vodene biocenoze;
– Sistem HE neće imati negativnih uticaja na postojeće izvorište vodosnabdevanja Kraljeva, kako u kvalitativnom tako i u kvantitativnom pogledu.
(jezero Gazivode)
MOGUĆNOSTI (šanse)
– U zonama akvatorija se mogu formirati izletnički centri, sa svim pratećim sadržajima (ugostiteljski objekti, bungalovi za prenoćišta i dr.) i mogu se koristiti za kupanje i rekreaciju na vodi;
– Projekat pruža mogućnost za razvoj izletničko-rekreativnog turizma i mogućnost za zapošljavanje izvesnom broju lica u tercijarnim delatnostima, a za upravljanje projektom će se formirati novo preduzeće sa oko 50 zaposlenih;
– Pojedine brane hidroelektrana mogu se projektovati tako da imaju saobraćajnu namenu i time olakšaju pristup kulturno-istorijskim spomenicima ili seoskim naseljima;
– Prema principima koji važe za područje EU, a koji će biti ugrađeni i u naše zakonodavstvo, opštinama će pripadati deo tzv. “resursne rente”, koja se dobija od naknade za korišćenje voda;
– Sistem HE će biti priključen na EES, što povećava pouzdanost snabdevanja električnom energijom, posebno u slučaju nekih havarijskih situacija.
B. SLABOSTI (ograničenja)
– Duž cele deonice Kraljevo-Raška, nisko u dolini su položeni železnička pruga Kraljevo-Kosovska Mitrovica i državni put prvog reda M-22, pa ova dva objekta predstavljaju glavno ograničenje jer je očuvanje njihove funkcionalnosti apsolutni imperativ;
– Ibarska klisura ima prirodne predispozicije za razvoj erozionih i bujičnih procesa koje uslovljavaju geomorfološki uslovi terena (strmi reljef, veliki nagibi…), geološki uslovi terena (stene velike erodibilnosti, intenzivna produkcija nanosa) i slaba vegetaciona zaštita padina klisure (oskudna pošumljenost, goleti);
– U geološkoj građi terena učestvuju i stene koje su tektonski oštećene i ispucale, pa zbog povećane isprskalosti i polomljenosti stenskih masa podizanje hidrotehničkih objekata može biti otežano;
– Namenska ispitivanja terena za potrebe pronalaženja geološkog građevinskog materijala nisu vršena;
– Aktuelno korišćenje pojedinih delova toka Ibra za sportsko-rekreativni turizam.
PRETNjE
– Opasnost od bujica i poplava kao posledica dosadašnje ograničene i nedovoljne aktivnosti na uređenju bujičnih slivova i kontroli erozionih i bujičnih procesa;
– U uslovima izgrađenog sistema hidrocentrala na posmatranom sektoru Ibra, režim nanosa bi bio drastično izmenjen izgradnjom brana na rečnom koritu koje bi predstavljale fizičku prepreku za njegov transport i time stvarali tzv. zaplave;
– Zaplavi, formirani od vučenog nanosa, mogli bi da izazovu izdizanje dna korita Ibra na najvećem delu posmatranog sektora, a time i povišenje nivoa voda koje bi moglo negativno uticati na objekte u priobalju pritoka i u zoni ušća Ibra;
– Mikrolokacijsko variranje fizičko – mehaničkih osobina pojedinih stena usled tektonskih procesa;
– Seizmičnost ovog područja (Kopaonički masiv) je značajna i postoji mogućnost pojave zemljotresa različitih intenziteta;
– Protivljenje javnog mnjenja, pojedinaca, društvenih grupa i medija izgradnji sistema HE zbog posledica koje bi mogle da imaju na održavanje tradicionalne manifestacije “Veseli spust” odnosno “Ibarska regata”.
Izvor Prostorni plan područja posebne namene sistema hidroelektrana na Ibru
