Obim geoloških istraživanja u Srbiji u proteklih desetak godina značajno je povećan i u tom periodu je izdato više desetina istražnih dozvola, najviše za nalazišta na istoku zemlje gde je rudarenje na ovim prostorima tradicionalno najviše i zastupljeno.
Na intenzivan razvoj rudarstva u proteklom periodu ukazuju i podaci da je u rudarski sektor u poslednjih deset godina investirano više od 4,3 milijarde evra, uglavnom stranih investicija, dok je u oblast geološkog istraživanja investirano više od 700 miliona evra. Ostvareni rast sektora rudarstva u 2022. godini u odnosu na prethodnu godinu iznosi 22,6 odsto.
Prema podacima do kojih je svojevremeno došao BIRN dozvole za istraživanje ruda i metala u Srbiji poseduje oko 100 preduzeća registrovanih u našoj zemlji, a ukupna površina na kojoj izvode ispitivanja prostire se na 5.673 kvadratna kilometra, što je teritorija veličine četvrtine Vojvodine.
U realnosti, taj posao je najvećim delom u rukama svega desetak kompanija, uglavnom inostranih, koje preko povezanih firmi poseduju istražna prava na približno 90 odsto teritorije na kojoj se ispituju mogućnosti za otvaranje rudnika.
Prelomni period za uzlet biznisa istraživanje ruda u Srbiji bila je 2015. godina u kojoj je izmenjen Zakon o rudarstvu i geološkim istraživanjama. Izmenama tog akta, koje je Skupština Srbije u usvojila u decembru 2015, lokalnim vlastima oduzeta je nadležnost da izdaju dozvole za istraživanja, a odlučivanje o tome preneto u nadležnost Ministarstva rudarstva i energetike. Nova pravila dovela su investitore i istraživače ruda u znatno povoljniji položaj, jer su posao “završavali” na jednoj adresi u Beogradu.
Od 30 vodećih preduzeća po površini na kojoj istražuju rude, njih 15 je osnovano od 2015. godine. Te firme su imaju više od 50 odsto udela u ukupnoj površini na kojoj se istražuju rude u Srbiji.
Predrag Mijatović, zamenik direktora Geološkog zavoda potvrđuje za Danas da je u poslednjih deset do 15 godina došlo do ekspanzije geoloških istraživanja u Srbiji.
– Jedan od razloga su izmene Zakona o rudarstvu i ekološkim istraživanjima iz 2015. godine kojim je propisano da firme koje za sprovođenje istraživanja na terenu dozvolu više ne moraju da traže od lokalne samouprave već je za to zaduženo resorno ministarstvo. Drugi bitan razlog za ekspanziju geoloških istraživanja na našim prostorima što je to trend prisutan u celom svetu pa tako i u Srbiji – navodi naš sagovornik.
Prema njegovim rečima strane kompanije koje dolaze u Srbiju da bi istraživale rude isključivo se zanimaju za zlato, bakar, olovo i cink a da su pojedinačno najveći ulagači među njima Rio Tinto i Friport koji je svoja istražna prava prodao kineskoj kompaniji Ziđin, koja u svom vlasništvu ima RTB Bor.
U Srbiji se, trenutno, obavljaju geološka istraživanja na oko 180 istražnih polja, od čega su 120 istražna polja sirovine metala, a ostatak su polja na kojima se istražuju nemetalične sirovine.
Konstantin Resources je firma koja ima najveći prostor u Srbiji na kome istražuje rude. Reč je o površini od 71.089 hektara, koja se na 11 lokacija rasprostire od istočne Srbije, preko Šumadije, do krajnjeg zapada zemlje. To preduzeće, u čijem fokusu su istraživanja zlata, srebra i bakra, u Srbiji je osnovano 15. avgusta 2
Kineski rudarski konglomerat Ziđin sprov istraživanja u Srbiji na ukupnoj površini od skoro 60.000 hektara preko četiri firme čiji je vlasnik.
Kanadska kompanija Mundoro preko preduzeća Stara Planina Resources i Valdor Resources kontroliše 51.744 hektara istražnog prostora u Srbiji.
Preduzeće Stara Planina Resources je osnovano 2011, a od 2015. vlasnik firme je Mundoro Middelen B. V, registrovana u Holandiji, čije je sedište Kanadi. Mundoro u Kanadi poseduje i firmu Great Mountain Ventures Ltd koja je vlasnik preduzeća Valdor Resources osnovanog u Srbiji 2020. godine.
Među vodećim kompanijama za istraživanja ruda u Srbiji nalaze se još i Dundee Precious Metals, Ibaera Capital, Balkan Metal Corp, Metalfer (jedina domaća kompanija među najvećim igračima kada je reč o geološkim istraživanjima u Srbiji, Medgold Resources i Euoro Lithium Balkan.
Kad je reč o stranim firmama koje istražuju rude u Srbiji one uglavnom dolaze iz Australije i Kanade.
