Pojava mnogobrojnih ograničenja koje stoje pred realizacijom projekata novih hidroelektrana, uticalisu pored ostalog, da se intenziviraju aktivnosti na što boljem i potpunijem korišćenju postojećih hidrelektrana. Postojeće hidroelektrane, na prostorima bivše Jugoslavije, su relativno stare, jersu u eksploataciji, u prosjeku, oko 45 godina.
Aktivnost, koja omogućava njihov dalji i uspješni rad je, revitalizacija opreme, posebno revitalizacija energetskog lanca, turbina-generator-transformator.Osnovno polazište je revitalizacija turbine i turbinske regulacije. Aktuelna svjetska praksa nameće, kao imperativ, povećanje snage i proizvodnje hidroelektrana u granicama gabarita postojeće opreme. Revitalizacijom i modernizacjom hidroelektrana se ostvaruje: produžavanje njihovog radnog vijeka; smanjivanje gubitaka; povećanje raspoloživosti i pouzdanosti, povećanje statičke i dinamičke stabilnosti, proširenje radnog područja i povećanje korisnosti. Pored ovoga, postižu se niži troškovi i smanjeni operativni problemi u eksploataciji. Takođe, dogradnjom objekata postojećih hidro-elektrana i dovođenjem novih dodatnih količina vode, može se povećati proizvodnja hidroelektrane.
Ekonomska opravdanost revitalizacije hidroelektrana je očigledna, jer je kod projektovanja i izgradnje ovih izvora električne energije, predviđena mogućnost zamjene opreme u odgovarajućim godinama njenog rada u skladu sa amortizacionim vijekom. Amortizacioni vijek za elektro-mašinsku opremu iznosi od 20 do 30 godina, a za hidromehaničku opremu od 30 do 40 godina. Povrat uloženih investicija za revitalizaciju hidroelektrana se ostvaruje od 3 do 5 godina, a ponekad i za kraći period. Odnos B/C je značajno veći od jedinice.
Kod razmatranja opravdanost irevitalizacije i modenizacije treba snimiti opšte stanje hidroelektrane, koristeći sledeće pokazatelje: starost postrojenja, stanje komponenti, učestanost zastoja, neraspoloživost postrojenja i učestanost prelivanja. Vrši se ocjena stanja opreme i objekata, kroz razmatranje glavnih komponenti postrojenja: turbine, generatori, transformatori, razvodna postrojenja i najvažniji građevinski objekti (brane, tuneli i kanali), cjevovodi, hidromehanička oprema na objektima, kao i prelivi.
Na osnovu izvršenih snimanja radi se sumiranje rezultata, i na osnovu zbirnog grafikona, utvrđuje se dalji pravac djelovanja, sačinjavanjem plana revitalizacije i modernizacije. Planom se preciziraju komponente postrojenja koje treba rehabilitovati, zamijeniti, ili im poboljšati karakteristike. Daje se procjena efekata u odnosu na postojeće stanje hidroelektrane, koje se ogleda u povećanju snage i proizvodnje i na očekivani vijek trajanja. Inače, pristup revitalizaciji svake elektrane je drugačiji, što znači, da se proces revitalizacije, razlikuje od elektrane do elektrane.
Revitalizacija jednog agregata veće snage traje oko godinu dana, sa tendencijom da se taj rok skrati. Pošto se zbog nekorišćenja agregata značajno smanjuje proizvodnja elektrane, to se u pojedinim slučajevima vrši ugradnja dodatnog agregata, čija proizvodnja, donekle, nadomjesti izgubljenu električnu energiju zbog revitalizacije agregata. Na slici su date moguće aktivnosti za povećanje snage i proizvodnje HE (u obradi Energoprojekta- Beograd).
Brojni su primjeri povećanja snage i proizvodnje HE, kao i planovi za ovakve zahvate:
U toku su aktivnosti na realizaciji projekta prevođenja dijela voda rijeke Zete u akumulacije Krupac i Slano. Dogradnjom objekata (tunela i kanala) biće omogućeno povećanje iskoristivog dotoka HE Perućica, smanjenje preliva(prvenstveno na Krupcu), a poboljšaće se stepen iskorišćenja voda prirodnog toka Zete, kao i efikasnije korišćenje akumulacionih prostora.
Analize Energoprojekta pokazuju, da se prevođenjem dijela voda Zete (priodređeni mreži mimaradaovog hidrosistema), može ostvariti dodatnih 62,7do 102,6 miliona m3 vode godišnje, a time i povećanje proizvodnje od 77,75 do 127 GWh/godišnje, što znači povećanje proizvodnje HE Perućica do 14,7 %.
U Hidrosistemu Trebišnjica je izvršeno podizanje kote uspora na brani Grančarevo, na akumulaciji Bileća, sa 400m.n.m na 402 m.n.m, čime se povećala korisna zapremina akumulacije za 60 miliona m3 vode, odnosno, povećala se energetska vrijednost ove akumulacijeza 52 GWh. Po-red ovoga,izGornjihHorizonata je ostvarenoprevođenje 7,5 m3/s, čime se može povećati proizvodnje HE Trebinje 1, za oko 50 GWh.
Hidroelektrana Bajina Bašta je projektovana za instalisanu snagu 368 MW(4×92 MW) i moguću proizvodnju (za 70% vjerovatnoće) od 1487 GWh. Nakon 47 godina rada izvršena je njena revitalizacija i modernizacija, koje je trajala 4 godine. Ovim zahvatima je ostvareno povećanje instalisane snage za 52 MW i povećanje proizvodnje za 70 GWh, a radni vijek je produženza 30 do 40 godina.
Hidroelektrana Zakučac, najveća hidroelektrana u Hrvatskoj (u pogonu od 1962.) je projektovana za instalisanu snagu 486 MW(2×108 MW i 2x 135MW), sa mogućom proizvodnjom (za 70 % vjerovatnoće) od 1770GWh. Nakon revitalizacije, čiji se završetak planira u 2015.godini, njena snaga će se povećati za 52 MW, proizvodnja za 58 GWh, a radni vijek od 30 do 50 godina.
Hidroelektrana Zvornik, koja je projektovana za snagu od 96 MW i moguću godišnju proizvodnju od 428 GWh, je puštena u pogon 1955.godine. Nakon izvršene revitalizacije i modenizacije, njena instalisana snaga je povećana za 33,6 MW. Proizvodnja je povećana za oko 70 GWh, a radni vijek je produžen za 30 godina. He Zvornik je jedinstven primjer, ostvarivanja visokih efekata od revitalizacije i modernizacije.
Hidroelektrana Kaprun 1 u Austriji, koja ima instalisanu snagu 240 MW(2X 50 MW i 2X70 MW) i planiranu godišnju proizvodnju od oko 500-700 GWh(vršne energije) se fazno revitalizuje do 2016.godine, čimeće se njena snaga povećati na 270 MW. HE Perućica je projektovana po ugledu na ovu hidroelektranu, koja ima pad od 858 metara i instaliani protok od 8,8 m3/s, za agregate veće snage.
Hidroelektrana Đerdap (u pogonu od 1972.) ima instalisanu snagu od 1058 MW i moguću prozvodnju (za vjerovatnoću 70%) od 4819 GWh. U toku su aktivnosti na revitalizaciji pojedinog agregata. Revitalizacija svih 6 agregata se očekuje do 2017.godine. Procjenjuje se, da će snaga ove elektrane biti povećana za 10%, što odgovarara instalisanoj snazi HE Zvornik.
U HE Vrutok-Makedonija (4 X 37,5 MW) se planira zamjena 4 generatora i blok-transformatora u HE Raven (3X 6,4 MW), kao i nadogradnja branena Mavrovskom jezeru. Navedene aktivnosti će omogućiti povećanje snage za 18,31 MW i povećanje proizvodnje za 50 GWh.
U HE Ožbalt – Slovenija (u pogonu od 1970.), izvršena je revitalizacija opreme, čime je povećana snaga (3 X 22MW) elektrane, za 24 MW.
Izvor; EPCG
